Saturacja to jeden z najważniejszych mierników pracy układu oddechowego. Nabrał on szczególnego znaczenia w czasie pandemii covid-19. Wiedząc co to za parametr i w jaki sposób go zmierzyć można na bieżąco kontrolować swój stan zdrowia. Wskazówki, które podpowiadają, co zrobić, kiedy wynik saturacji jest niski przydają się, aby szybko uzyskać potrzebną pomoc.
Czym jest saturacja?
Saturacja to wysycenie krwi tlenem. Określa, jaki procent krwi krążącej w naczyniach krwionośnych organizmu jest utlenowana. Jest oznaczana symbolami:
- SaO2 lub SpO2 – zawartość tlenu w krwi tętniczej
- SO2 (w gazometrii) – ogólne utlenowanie krwi.
Jest to bardzo ważny parametr życiowy, obok ciśnienia krwi i częstotliwości pracy serca.
Jak mierzyć saturację z wykorzystaniem pulsoksymetru?
Do najszybszego i nieinwazyjnego pomiaru saturacji służy pulsoksymetr. Jest to urządzenie niewielkich rozmiarów, które nakłada się najczęściej na palec. Pomiar trwa około 2 minut, po których na wyświetlaczu aparatu pojawia się wynik.
Aby zmierzyć saturację, należy:
- Włączyć pulsoksymetr przez naciśnięcie umieszczonego na nim przycisku
- Założyć pulsoksymetr na palec skierowany opuszką w dół, a paznokciem do góry. Aparat może być umieszczony także na palcu nogi lub nadgarstku, np. u noworodków, albo na małżowinie usznej
- Przytrzymać przez chwilę palec w urządzeniu, aż pojawiające się na ekranie wartości przestaną rosnąć i pozostaną stałe
- Odczytać wynik z wyświetlacza i porównać do normy (oprócz saturacji pokazuje się także wartość tętna)
- Wyjąć palec przez otwarcie pulsoksymetru
- Wyłączyć aparat na przycisku.
Pomiar saturacji jest łatwy i może być wykonywany również w warunkach domowych. W czasie badania czujnik wytwarza promieniowanie podczerwone. Jest ono odbierane przez hemoglobinę zawartą we krwi przepływającej przez palec. W zależności od zawartości tlenu promienie są różnie odbierane. To pozwala na przeliczenie procenta krwi utlenowanej na wartość widoczną na wyświetlaczu. Gdy pojawi się cyfra powyżej 95, z dużym prawdopodobieństwem pomiar został wykonany prawidłowo. Przy takim wyniku tkanki są dobrze dotlenione.
Więcej na temat aparatów do domowych badań saturacji i pulsu można przeczytać w naszym artykule: Pulsoksymetr – jak działa, do czego służy, rodzaje.
Gazometria
Sposobem na pomiar zawartości tlenu we krwi jest także pobranie jej do badania laboratoryjnego. Taki pomiar jest wykonywany w szpitalach. Najczęściej jest wykorzystywany na oddziałach pulmonologicznych oraz zakaźnych, gdzie leczeni są pacjenci chorzy na covid-19. Dodatkowo metoda ta pokazuje także dodatkowe informacje na temat ciśnienia gazów zawartych we krwi.
Jaki jest prawidłowy poziom saturacji?
Prawidłowa saturacja krwi u zdrowego człowieka powinna wynosić 95-99%. Może być ona niższa u osób z infekcjami układu oddechowego oraz z chorobami przewlekłymi. Jej wartość zależy również od wieku. Przyjmuje się następujące normy saturacji:
- u seniorów: 92-95%
- u pacjentów z chorobami układu oddechowego lub krążeniowego: 92-95%
- u palaczy tytoniu: 92-95%
- u osób w trakcie tlenoterapii, w tym za pomocą domowego koncentratora tlenu: 98-100%.
Ważne jest, aby szybko wychwycić niebezpieczne spadki poziomu saturacji. Są stwierdzane, gdy osiągnie ona wartość poniżej 90%. Dla osób chorych przewlekle bezpieczna dolna granica saturacji powinna zostać indywidualnie ustalona przez lekarza.
Gdzie można wykonać pomiar saturacji?
Natlenienie krwi jest na bieżąco monitorowane u wielu pacjentów w szpitalach i klinikach. Dotyczy to zwłaszcza osób przebywających na oddziale intensywnej opieki medycznej, pulmonologii, kardiologii i chirurgii. Poziom nasycenia krwi tlenem jest ważnym elementem kontroli stanu pacjenta poddanego zabiegowi operacyjnemu.
Saturację można zmierzyć także:
- w każdej przychodni, zazwyczaj w gabinecie zabiegowym
- przed lub w trakcie wizyty w poradni pulmonologicznej
- w gabinetach lekarzy różnych specjalności
- w czasie badań z zakresu medycyny pracy. Ma to miejsce m.in. u tych pracowników, którzy przebywają w pomieszczeniach zapylonych lub mają kontakt z alergenami i farbami.
Najwygodniej jednak móc skontrolować saturację w każdej chwili w domu. Wystarczy do tego pulsoksymetr. Jest on urządzeniem niewielkich rozmiarów i zmieści się w każdej apteczce. Dzięki niemu można na bieżąco sprawdzać wartość saturacji także podczas infekcji. Dodatkowo zmierzony zostanie także puls, który warto kontrolować zwłaszcza jeśli chorobie towarzyszy gorączka. Ma to szczególne znaczenie u chorych na covid-19, gdyż pozwala rozpoznać stan, w którym należy wezwać karetkę. Następnie w szpitalu możliwe jest podjęcie decyzji, kiedy rozpocząć tlenoterapię.
W jakich chorobach należy regularnie kontrolować saturację?
Poziom krwi utlenowanej powinien kontrolowany w przypadku osób z chorobami takimi jak:
- astma
- przewlekła obturacyjna choroba płuc
- mukowiscydoza
- inne choroby pęcherzyków płucnych
- choroba niedokrwienna serca
- covid-19
- zapalenie płuc
- niewydolność oddechowa
- anemia
Pomiar saturacji u tych chorych pozwoli odpowiednio wcześnie zareagować, gdy stężenie tlenu będzie poniżej normy.
Objawy niedotlenienia, przy których warto zmierzyć saturację
Nasycenie tlenem krwi krążącej w organizmie warto zbadać za każdym razem, gdy wystąpią objawy takie jak:
- duszność
- zawroty głowy
- uczucie osłabienia
- bladość lub sinica skóry i błon śluzowych
- nadmierna senność.
Są to symptomy, które mogą wskazywać na zbyt niską saturację.
Co zrobić gdy poziom saturacji krwi jest niski?
Bezpieczną wartość natlenowania krwi najlepiej ustali lekarz dla każdego pacjenta indywidualnie. Weźmie pod uwagę czynniki takie jak wiek, tryb życia, a także choroby przewlekłe. Jeżeli wartość na pulsoksymetrze będzie niższa niż 94 należy powtórzyć badanie. Aby wykonać pomiar prawidłowo trzeba trzymać pulsoksymetr na palcu najlepiej przez 2 minuty. Przyczyną zaniżonego wyniku mogą być również pomalowane lakierem paznokcie lub założone tipsy. W tej sytuacji warto zmyć lakier i jeszcze raz dokonać pomiaru. Za niebezpieczne dla zdrowia uważa się obniżenia saturacji poniżej 90%. Może wtedy dojść do niedotlenienia organizmu nazywanego hipoksją, w czasie której należy:
- zadzwonić pod numer 112 (w przypadku osób chorych na covid-19 trzeba poinformować o tym osobę odbierającą połączenie)
- zapewnić sobie dostęp do świeżego powietrza przez otwarcie okna
- poluzować ubranie, które może dodatkowo utrudniać oddychanie
- osoby chore przewlekle, posiadające w domu koncentrator tlenu powinny z niego skorzystać.
Trzeba pamiętać, że najszybszej pomocy udziela zespół ratownictwa przyjeżdżający karetką. Następnie skuteczne działania w przypadku niedotlenienia podejmują lekarze w szpitalu. Tylko w tych miejscach jest specjalne wyposażenie, które umożliwia na sprawne podanie tlenu i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Nie należy opóźniać wezwania pogotowia przez dodatkowe wizyty w przychodniach i gabinetach. Te miejsca nie dysponują odpowiednim sprzętem ratowniczym. Najważniejszy jest więc kontakt z numerem ratunkowym 112.
Dlaczego warto kontrolować poziom tlenu we krwi?
Saturację należy badać, aby odpowiednio wcześnie podać choremu tlen. Ma to duże znaczenie w chorobach przewlekłych. Osoby ze schorzeniami układu oddechowego i sercowo-naczyniowego często posiadają domowe koncentratory tlenu. W przypadku spadku saturacji należy go użyć w taki sposób, jak zalecił lekarz. Ważny jest podany przez specjalistę poziom i czas przepływu powietrza. Natomiast w infekcjach wirusowych, gdy dochodzi do zajęcia płuc użycie pulsoksymetru znacznie ułatwia kontrolę przebiegu choroby. To sprawia, że warto go mieć w domowej apteczce.
