Prawidłowe tętno świadczy o kondycji układu krążenia, a także o wydolności organizmu. Gdy czynność serca jest zbyt szybka, warto wprowadzić zmiany w trybie życia oraz rozpocząć leczenie. Jeżeli objawy się powtarzają trzeba mieć przy sobie leki przepisane przez lekarza. Przydatne mogą być także domowe sposoby na zwolnienie pulsu.
Czym jest puls i jakie są jego normy?
Puls, inaczej tętno, to częstotliwość pracy serca. Jego wartość może być różna w zależności od wieku, występujących chorób i kondycji ogólnej. W spoczynku liczba uderzeń serca na minutę powinna wynosić:
- u zdrowych osób dorosłych i młodzieży: 60 – 100
- u noworodków: 100 -180
- u niemowląt: 100 – 160
- u dzieci: 70 – 150 (im dziecko młodsze tym serce bije szybciej).
Znajomość norm pulsu jest ważna, ponieważ pozwoli szybko sobie pomóc w przypadku, gdy przekroczy on górną granicę.
Co oznacza zbyt wysoki puls?
Zbyt szybkie tętno to takie, które przekracza 100 uderzeń na minutę. Stwierdza się wtedy tachykardię, określaną również jako częstoskurcz. W tej sytuacji ważna jest kontrola szybkości bicia serca.
Warto mieć dzienniczek i zapisywać w nim pomiary pulsu rano i wieczorem.
Pomocne mogą okazać się również badania krwi (morfologia, CRP, OB, poziom żelaza i elektrolitów oraz TSH). Będą miały one na celu ustalić przyczynę szybkiego tętna. Należy także skonsultować się z lekarzem. Pomoże on znaleźć źródło problemu i zaproponuje odpowiednie leczenie. Rozmawiając ze specjalistą należy pamiętać, aby zapytać również o doraźne sposoby obniżenia pulsu. Podchodząc do sytuacji pacjenta indywidualnie, dobierze on najlepsze techniki radzenia sobie z tym problemem.
Jak prawidłowo zmierzyć tętno?
Pomiar wysokości tętna można wykonać na kilka sposobów, do których zaliczane są:
- Liczenie pulsu na tętnicy szyjnej lub promieniowej
Tętnicę szyjną bardzo łatwo wyczuć palcami z bocznej strony szyi. Dotykając tego miejsca, wyraźnie odczuwalne jest pulsowanie. Tętnica promieniowa natomiast znajduje się na wewnętrznej stronie nadgarstka. Aby zbadać tętno, należy przez 15 sekund liczyć pojawiające się uderzenia. Następnie wystarczy pomnożyć tą liczbę przez 4. Można również przez pełną minutę rejestrować puls. Jest to sposób sprawdzenia wysokości tętna, który można wykonać bez specjalnego sprzętu. Wystarczy tylko mieć zegarek z minutnikiem, który będzie pokazywał, kiedy minie minuta.
- Ciśnieniomierz elektroniczny
Na wyświetlaczu większości ciśnieniomierzy automatycznych pojawiają się zwykle trzy cyfry. Pierwsza to ciśnienie skurczowe, druga – rozkurczowe. Trzecia z nich dotyczy pulsu. Czasem przy tej ostatniej wartości jest zaznaczony symbol HR.
Aparat nazywany pulsoksymetrem mierzy dwie wartości. Pierwsza z nich to wysycenie krwi tlenem, a druga to tętno. Wynik pojawia się na wyświetlaczu w formie cyfrowej.
- Badanie EKG spoczynkowe – z otrzymanego wykresu można odczytać m.in. częstotliwość i miarowość akcji serca
- Próba wysiłkowa – ocena tętna w czasie marszu, biegu lub jazdy na rowerze stacjonarnym
- Holter EKG – zapis pracy serca za pomocą specjalnego aparatu prowadzony przez całą dobę.
Pierwsze trzy z wymienionych sposobów pomiaru tętna można wykonać samodzielnie w domu. Kolejne badania są robione w gabinecie lekarskim lub w przychodni.
Więcej o rejestrowaniu czynności serca można przeczytać w naszym artykule: EKG – wszystko co warto wiedzieć o tym badaniu.
Przyczyny zbyt wysokiego pulsu
Tętno może przyspieszyć w różnych okolicznościach. Naturalnie jest wyższe w czasie:
- wysiłku fizycznego (jest to normalna reakcja organizmu)
- ciąży – z powodu większej objętości krwi krążącej (jednak puls w ciąży nie powinien wzrastać o więcej niż 20%)
Na podniesienie pulsu mają także wpływ:
- stres i silne emocje
- kofeina (składnik kawy, herbaty i napojów energetycznych)
- używki (alkohol, papierosy)
- odwodnienie (spowodowane np. zbyt małą ilością wypijanej wody lub biegunką)
- niedobory elektrolitów, takich jak: sód, potas, magnez, wapń
- stosowanie niektórych leków w formie tabletek, aerozoli lub kropli do nosa
- menopauza
- upały, zwłaszcza przy dużej wilgotności powietrza
- nagłe obniżenie temperatury otoczenia, np. wejście do klimatyzowanego pomieszczenia latem
- długo utrzymywana pozycja stojąca
- zbyt duże przemęczenie treningiem
- teren górski, przebywanie na dużych wysokościach nad poziomem morza.
Wzrost szybkości akcji serca może być również spowodowany także chorobami, takimi jak:
- nadczynność tarczycy
- anemia
- przewlekłe stany lękowe
- zaburzenia pracy nerek
- stany zapalne
- infekcje, zwłaszcza te przebiegające z gorączką (np. grypa, angina)
- zatrucie toksycznymi substancjami
- niski poziom cukru we krwi
- wady serca lub choroba niedokrwienna
- wahania ciśnienia tętniczego
- zapalenie mięśnia sercowego
- miażdżyca.
Poznanie przyczyny podwyższenia tętna pozwoli na wprowadzenie korzystnych zmian w trybie życia oraz na rozpoczęcie leczenia.
Jakie są objawy tachykardii?
Zbyt wysokie tętno najczęściej jest odczuwane jako kołatanie serca, zawroty głowy i uczucie osłabienia. Czasem występuje także duszność, ból w klatce piersiowej lub dochodzi do omdlenia. W takiej sytuacji należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć zawał serca i inne poważne stany nagłe. Jest to ważne również wtedy, gdy wysoki puls utrzymuje się przez dłuższy czas. Może to prowadzić do udaru mózgu lub migotania przedsionków. Niebezpieczne może być również zbyt niskie tętno, poniżej 60 uderzeń na minutę.
Przy każdych zaburzeniach rytmu serca należy udać się do lekarza i uzgodnić sposób postępowania. Warto wypróbować również ogólnie zalecane techniki dla osób ze zbyt wysokim tętnem. Pomogą one uspokoić serce i uregulować puls, poprawiając tym samym samopoczucie.
Skuteczne sposoby na obniżenie zbyt szybkiego pulsu
Aby uregulować szybkość bicia serca warto wyeliminować czynniki, które mogą prowadzić do wzrostu pulsu. W tym celu warto wprowadzić:
- techniki relaksacyjne lub psychoterapię, jako metody zmniejszające stres
- zamianę kawy i czarnej herbaty na napoje bezkofeinowe
- rezygnację z napojów energetycznych, a w zamian za to zmiana sposobu odżywiania
- zaprzestanie picia alkoholu
- uzupełnienie niedoborów
- picie wystarczającej ilości wody
- leczenie chorób przewlekłych, które mogą powodować podwyższenie pulsu, regularne kontrole w poradniach specjalistycznych
- stosowanie leków obniżających tętno (są one wydawane na receptę i dobrane przez kardiologa)
- dostosowanie aktywności fizycznej do możliwości organizmu
- zdrowe odżywianie, z obniżoną ilością soli i cukru; należy jeść chude mięso, pieczywo pełnoziarniste, grube kasze i warzywa
- modyfikacja planów treningowych, jeżeli tętno nadmiernie przyspiesza u sportowców.
Doraźnie można próbować obniżyć tętno domowymi sposobami, takimi jak:
- przyjęcie pozycji leżącej, z lekko uniesioną górną połową ciała
- spokojne, miarowe ćwiczenia oddechowe
- wypicie szklanki wody, aby nawodnić organizm
- dostęp do świeżego powietrza (np. otwarcie okna)
- gdy przyczyną jest stres, można wypić filiżankę melisy lub włączyć muzykę uspokajającą
- jeżeli serce zbyt szybko bije z powodu gorączki, warto zażyć lek przeciwgorączkowy.
Prawidłowy puls pozwala na komfortowe wykonywanie czynności codziennych. Umożliwia także na uprawianie sportu i aktywności zawodowych. Dlatego ważne jest znalezienie przyczyny, a następnie leczenie zbyt szybkiej czynności serca. Warto ją unormować, aby zapobiegać chorobom układu krążenia i cieszyć się dobrym samopoczuciem.
