Tlenoterapia w domu to ważny element wspomagania pacjentów z różnymi chorobami przewlekłymi. Podanie tlenu w warunkach domowych jest możliwe jednak tylko wtedy, gdy stan chorego jest stabilny. W innym przypadku tlenoterapia prowadzona jest w szpitalu. O tym, czy można podać tlen w warunkach domowych decyduje lekarz.
Kiedy stosuje się tlenoterapię domową?
Tlen do podawania w domu stosuje się w przypadku różnorodnych dolegliwości. Należą do nich:
- choroby układu oddechowego (np. astma, POChP, mukowiscydoza, zwłóknienia płuc)
- zespół pocovidowy
- choroby układu nerwowego (m.in. dystrofia mięśniowa)
- wybrane choroby układu krążenia (np. zwłóknienie mięśnia sercowego, niewydolność krążenia)
- migreny i klasterowe bóle głowy
- depresja
- alergie
- choroby onkologiczne
- stany po zabiegach operacyjnych
Choroby te często wiążą się z niedotlenieniem organizmu. Warto wiedzieć, w jaki sposób się ono objawia i kiedy należy podać tlen.
Jak rozpoznać niedotlenienie?
Niedotlenienie najbardziej obiektywnie pokazuje pulsoksymetr. To niewielkie urządzenie po założeniu na palec wskazuje poziom nasycenia krwi tlenem. Wartość ta pojawia się na wyświetlaczu pulsoksymetru. U osób dorosłych powinna być na poziomie 95 % – 99 %. W niektórych chorobach przewlekłych oraz u osób starszych norma to 92 % – 95 %. Gdy saturacja (wysycenie krwi tlenem) wynosi poniżej 90 % chory powinien być poddany tlenoterapii. Wartość procentowa wysycenia krwi tlenem wyświetla się przy symbolu SaO2 lub SpO2.
Więcej o nasyceniu krwi tlenem można przeczytać w naszym artykule: Jak czytać wyniki pulsoksymetru?
Oprócz badania pulsoksymetrem niedotlenienie można również podejrzewać, gdy występują związane z nim dolegliwości.
Do objawów niedotlenienia należą:
- przyspieszony oddech
- zbyt szybka akcja serca
- zawroty głowy
- szum w uszach
- senność
- duszność
- bóle głowy
Mając takie objawy warto zmierzyć saturację i tętno pulsoksymetrem. Należy pamiętać, że mogą one wystąpić również z innej przyczyny. Podobne dolegliwości występują np. przy nadciśnieniu. Dlatego dobrze jest dodatkowo wykonać pomiar ciśnienia tętniczego. Następnie należy postępować tak, jak zalecił lekarz. Zalecenia specjalisty są dostosowywane indywidualnie do sytuacji zdrowotnej każdego pacjenta.
Jaki sprzęt jest potrzebny do tlenoterapii w domu?
Chcąc korzystać z leczenia tlenem w warunkach domowych potrzebne są odpowiednie urządzenia. Wśród nich najczęściej stosuje się:
- domowy koncentrator tlenu
Aktualnie najczęściej używanym aparatem do tlenoterapii w domu jest koncentrator tlenu. Jest to urządzenie równocześnie uważane za najbezpieczniejsze. Mogą go obsługiwać także osoby, które nie mają wykształcenia medycznego. Domownicy po przyuczeniu dobrze radzą sobie z włączeniem i ustawieniem koncentratora.
- butla z tlenem
W warunkach domowych butle tlenowe obecnie są już coraz rzadziej stosowane. Sprawdzają się one w przypadku, gdy chorym w domu opiekuje się wykwalifikowana pielęgniarka.
- przewód tlenowy
Służy on do połączenia maski tlenowej z koncentratorem lub butlą.
- maska tlenowa, wąsy tlenowe i kaniula
Podaż tlenu, w zależności od potrzeb może odbywać się na różne sposoby. U chorych leżących tlen często jest podawany za pomocą maski obejmującej nos i usta. Innym sposobem jest zastosowanie tylko wąsów tlenowych lub kaniuli. Podczas tlenoterapii z wykorzystaniem wąsów pacjent może rozmawiać, co zwiększa jego komfort. Decyzja o sposobie prowadzenia tlenoterapii zależy od stanu chorego. Ważnym czynnikiem wpływającym na jej formę jest też przyczyna, z powodu której włączono domową podaż tlenu.
- Dodatkowo: pulsoksymetr
Oprócz sprzętu do podawania tlenu w domu przyda się również pulsoksymetr. Pomoże on kontrolować u chorego nasycenie krwi tlenem. Dzięki temu w odpowiednim momencie będzie można podać tlen lub zasięgnąć porady lekarskiej. Gdy lekarz zaleci podawanie tlenu tylko w określonych porach dnia lub w nocy, pulsoksymetr pozwoli kontrolować, czy jest to wystarczające. Podczas podaży tlenu pulsoksymetr powinien pokazać wysycenie krwi tlenem na poziomie 99 % – 100 %. Jest to wartość wyższa w porównaniu do wyniku osoby oddychającej bez wspomagania tlenowego.
Aparatura do tlenoterapii w domu – jaki sprzęt wybrać?
Wybierając aparat do tlenoterapii domowej warto zwrócić uwagę na szereg czynników:
- objętość
- przepływ powietrza (zazwyczaj od 0,5 l/min do 5 l/min)
- nawilżacz
- odpowiednie maski tlenowe, pasujące do potrzeb korzystającego
Warto również zwrócić uwagę, w jakich okolicznościach planowana jest tlenoterapia domowa. Jeżeli będzie z niej korzystał chory w stanie leżącym, wtedy lepiej sprawdzi się stacjonarny koncentrator tlenu. Gdy użytkownik dobrze funkcjonuje i wychodzi poza dom warto pomyśleć o koncentratorze tlenu przenośnym.
Przenośny aparat tlenowy
Przenośne aparaty tlenowe są bardzo przydatne do wspomagania codziennych czynności. Po podłączeniu dają one możliwość przemieszczenia się chorego do innego pokoju. Z ich wykorzystaniem można wykonywać drobne prace domowe, np. w kuchni. Aparaty przenośne są lżejsze w porównaniu ze stacjonarnymi. Są one również mobilne, gdyż mają zamontowane kółka. Bardzo dobrze sprawdzają się także przy wyjściu poza dom, np do przychodni lub do ogrodu. Przenośne aparaty tlenu mają jednak mniej efektywną pracę w porównaniu do urządzeń stacjonarnych.
Aparat tlenowy w domu – jak z niego korzystać?
Domowy aparat tlenowy zazwyczaj jest prosty i intuicyjny w obsłudze. W czasie korzystania z niego trzeba zawsze kierować się instrukcjami uzyskanymi od lekarza. Przed podaniem tlenu choremu należy wykonać kilka czynności, do których należy:
- wypełnienie nawilżacza dołączonego do koncentratora wodą destylowaną
Użycie wody destylowanej do nawilżacza jest ważne, bo pozwala zapobiegać wysuszeniu śluzówki dróg oddechowych. Warto regularnie zmieniać wodę w nawilżaczu według wskazówek dostępnych w instrukcji obsługi urządzenia.
- ustawienie parametrów aparatury tlenowej
Wszystkie parametry powinny być zgodne z zaleceniami lekarza. Według zaleceń specjalisty ustawia się przepływ powietrza. Indywidualnie dobiera się także czas, w jakim chory powinien być poddany domowej tlenoterapii. U niektórych pacjentów może być konieczność prowadzenia tlenoterapii w dzień oraz w nocy. W przypadku części objawów może być zalecone podanie tlenu np. przez kilkadziesiąt minut, do ustąpienia dolegliwości. Zawsze czas podawania tlenu powinien być skonsultowany z lekarzem.
- po ustawieniu parametrów należy wybrać sposób podania tlenu
Tlen można podawać za pomocą wąsów tlenowych, maski lub kaniuli. Warto mieć je na wyposażeniu.
Tlenoterapia bierna w warunkach domowych
W domu zazwyczaj stosowana jest tlenoterapia bierna. Jest ona prowadzona u osób, które potrafią samodzielnie oddychać, jednak potrzebują wspomagania tej funkcji. Zapewnia uzupełnienie tlenu w różnych jednostkach chorobowych.
W odróżnieniu od tlenoterapii biernej, formę czynną stosuje się zwykle w szpitalach. Jest ona konieczna u osób, które nie są w stanie oddychać samodzielnie. Wykorzystywany jest do niej respirator.
Należy pamiętać, że każde pogorszenie samopoczucia u osoby korzystającej z tlenoterapii w domu należy skonsultować z lekarzem. Czasem specjalista w takiej sytuacji zaleca zmianę parametrów przepływu powietrza. W niektórych przypadkach może okazać się konieczne podanie tlenu w warunkach szpitalnych.
Przeciwwskazania do tlenoterapii domowej
Tlenoterapia w domu, pomimo wielu wskazań nie może być stosowana u niektórych grup pacjentów. Należą do nich:
- kobiety w ciąży
- osoby z nadczynnością tarczycy
- pacjenci z padaczką
- osoby z niektórymi chorobami serca
- osoby z zaćmą
Pacjenci z wymienionych grup, w przypadku chorób przebiegających z niedotlenieniem powinni być leczeni wyłącznie w szpitalu.
Skutki uboczne nieprawidłowo stosowanej tlenoterapii domowej
Jeżeli podawanie tlenu w domu odbywa się nieprawidłowo, może to skutkować powikłaniami. Jest tak zwłaszcza w przypadku, gdy ustawi się zbyt duży przepływ tlenu lub za długi czas natleniania. Do objawów przedawkowania tlenu należą:
- bóle głowy
- urazy ucha spowodowane zbyt wysokim ciśnieniem
- urazy płuc
- nudności i wymioty
- uszkodzenia zatok
- zaburzenia wzroku
- uczucie zmęczenia
Warto pamiętać, że tlen w nadmiarze, stosowany niezgodnie z zaleceniami specjalisty może być szkodliwy. Jeżeli w czasie domowej tlenoterapii wystąpi złe samopoczucie należy pilnie skonsultować się z lekarzem.
Tlenoterapia domowa – zalety
Możliwość prowadzenia tlenoterapii w warunkach domowych ma wiele zalet. Najważniejszą korzyścią jest zapobieganie niedotlenieniu. Dzięki temu można przeciwdziałać niepożądanym zmianom, które zachodzą w narządach słabo dotlenionych. Ważna jest także poprawa komfortu w funkcjonowaniu codziennym. Bez tlenoterapii niektóre osoby rezygnują z pewnych aktywności. Przy wspomaganiu tlenem łatwiej prowadzić czynności samoobsługowe i rehabilitacyjne. Stosując się do zaleceń lekarskich tlenoterapia domowa jest cennym elementem leczenia.
