Puls to jeden z podstawowych parametrów życiowych. Inaczej jest określany jako tętno. Wskazuje liczbę uderzeń serca na minutę. Zależy on też od tego, jak elastyczne są ściany tętnic. Jego wartości różnią się w zależności od wieku i występujących chorób. Odchylenia od normy mogą mieć różne przyczyny. Ważne jest, aby kontrolować go regularnie. W przypadku wykrycia nieprawidłowości warto udać się do lekarza. Specjalista pomoże znaleźć podłoże problemu i w razie potrzeby zaleci odpowiednie leczenie.
W jaki sposób mierzyć puls?
Pomiar tętna można wykonać na kilka sposobów. Nie mając urządzeń dokonujących pomiaru pulsu można spróbować odszukać tętnicę szyjną lub promieniową:
- Tętnica szyjna znajduje się z bocznej strony szyi. Jest na niej wyczuwalne wyraźne pulsowanie. Można palcem znaleźć to miejsce i spróbować policzyć, ile uderzeń pojawi się w ciągu minuty. W praktyce najczęściej liczy się puls przez 15 sekund, a następnie mnoży przez 4 (15 sekund x 4 = 60 sekund). W ten sposób można oszacować przybliżoną wartość pulsu.
- Tętnica promieniowa znajduje się na zgięciu nadgarstka, po jego wewnętrznej stronie. Próbując ją znaleźć należy kierować się w stronę kciuka. Pomiar wykonuje się tak samo jak w przypadku tętnicy szyjnej.
Puls mierzony jest w gabinetach lekarskich i w domu również za pomocą przyrządów. Należą do nich:
Urządzenie to na wyświetlaczu pokazuje liczbowo wartość pulsu. Jest ona najczęściej określana symbolem PR. Oprócz tego pulsoksymetr wskazuje również saturację, czyli wysycenie krwi tlenem. Zwykle puls bada się zakładając aparat na palec. Po chwili na wyświetlaczu pokazują się wyniki. Badanie jest szybkie i łatwe w wykonaniu. Dzięki temu można regularnie sprawdzać te ważne parametry nawet w warunkach domowych.
Więcej o odczytach tętna z pulsoksymetru można przeczytać w naszym artykule: Jak czytać wyniki pulsoksymetru?
- ciśnieniomierz elektroniczny
Większość modeli ciśnieniomierzy elektronicznych pokazuje na wyświetlaczu w formie liczbowej ciśnienie tętnicze i puls. Niektóre z nich mogą dodatkowo wskazać również arytmię. Osoby słabiej widzące mogą użyć ciśnieniomierza elektronicznego z głosowym odczytaniem wartości ciśnienia i tętna.
Zaawansowane aparaty wyświetlają wynik pomiaru pulsu i ciśnienia w określonym kolorze, w zależności od tego, czy mieści się w normie. Pomoże to w sprawdzeniu prawidłowości pulsu.
Jaką wartość powinien mieć prawidłowy puls?
Szybkość pracy serca jest różna w zależności od wieku:
- osoby dorosłe i młodzież: 60 uderzeń na minutę – 100 uderzeń na minutę
- kobiety w ciąży: normą jest do 120 ud./min.
- noworodki: 100 – 180 ud./min.
- niemowlęta: 100 – 160 ud./min.
- dzieci w wieku 1-3 lat: 90 – 150 ud./min.
- dzieci w wieku 3-5 lat: 80-140 ud./min.
- dzieci w wieku 5-12 lat: 70-120 ud./min.
Takie wartości dotyczą prawidłowego pulsu spoczynkowego. Rośnie on podczas wysiłku fizycznego. Górną granicę dla pulsu wysiłkowego wylicza się ze wzoru:
HR max (maksymalne tętno wysiłkowe) = 220 – wiek
Należy uważać, aby nie przekroczyć tej wartości.
Jakie są przyczyny wysokiego pulsu?
Tętno przekraczające 100 uderzeń serca w ciągu minuty jest określane jako tachykardia. Na zwiększoną częstotliwość pracy serca wpływ mogą mieć różne czynniki. Należą do nich:
- stres
- kofeina
- gorączka
- choroby i wady serca
- niewydolność serca
- nadczynność tarczycy
- anemia
- odwodnienie
- niektóre leki
Puls zbyt wysoki może się wiązać z objawami takimi jak duszność, ból w klatce piersiowej i spłycony oddech. Każde odchylenie od normy wymaga konsultacji lekarskiej.
Jeżeli przyczyną zbyt wysokiego tętna jest stres, warto zastosować metody relaksacji. Należy ograniczyć też ilość wypijanej kawy i innych napojów zawierających kofeinę. W przypadku podwyższonego pulsu na skutek chorób przewlekłych należy skonsultować się z lekarzem. Zaleci on dodatkowe badania i przepisze odpowiednie leki.
O czym świadczy zbyt niski puls?
Niskie tętno określane jest jako bradykardia. Dotyczy ona przypadków, w których częstotliwość pulsu wynosi poniżej 60 uderzeń w ciągu minuty. Niższe wartości mogą być spowodowane chorobami serca, niektórymi schorzeniami neurologicznymi lub zażywanymi lekami. Spotykane są także przy niedoczynności tarczycy i nieprawidłowym poziomie elektrolitów. Dlatego warto regularnie mierzyć tętno. Należy pamiętać, że zbyt niskie ciśnienie i puls mogą dawać objawy takie jak:
- omdlenia
- uczucie osłabienia
- zawroty głowy
Symptomy te wymagają konsultacji lekarskiej.
Poza stanami chorobowymi niższy puls spoczynkowy może występować u osób dobrze wytrenowanych. U sportowców puls spoczynkowy może mieć wartość poniżej 60 uderzeń na minutę.
Kontrola tętna w tachykardii i bradykardii
Jeżeli ilość uderzeń serca w ciągu minuty odbiega od normy, warto zacząć regularnie mierzyć tętno. Najlepiej wykonywać to razem z pomiarem ciśnienia krwi za pomocą ciśnieniomierza. Należy również skorzystać z konsultacji lekarskiej. Szczegółowe badania serca można wykonać w poradni kardiologicznej. Na wizytę u specjalisty warto zabrać ze sobą dzienniczek z zanotowanymi wartościami ciśnienia i pulsu. Pomiary najlepiej zapisywać codziennie, rano i wieczorem, o tych samych porach.
Holter EKG z pomiarem pulsu
Aby przez dłuższy czas móc obserwować wysokość pulsu wykonuje się badanie z wykorzystaniem holtera. Holter EKG może zarejestrować wszelkie zaburzenia rytmu serca z ich dokładnym opisem. Wskaże też, ile razy podczas badania wystąpiła tachykardia lub bradykardia. Badanie to trwa zwykle 24 godziny, ale może być tez przedłużone. W pierwszej kolejności do klatki piersiowej przyklejane są elektrody. Aparat czytający odbiór ich sygnału zostaje często przyczepiony do paska. Z urządzeniem tym można wrócić do domu i prowadzić normalny tryb życia. Zapis jest następnie odczytywany i interpretowany przez lekarza.
Ocena pulsu w ruchu – próba wysiłkowa
Aby zmierzyć częstotliwość bicia serca oraz zachowanie się ciśnienia podczas aktywności warto wykonać próbę wysiłkową. Badanie to zwykle wykonywane jest na bieżni, czasami także na rowerze stacjonarnym.
Na początku do klatki piersiowej są przyklejone elektrody. Dodatkowo na ramię jest zakładany mankiet do pomiaru ciśnienia. Następnie na bieżni jest ustawiany specjalny program, według określonego protokołu. Bieżnia elektryczna początkowo działa wolno, zaczyna się od marszu. Następnie wysiłek jest coraz większy i przechodzi się w bieg. Monitor przez cały czas próby wysiłkowej czyta zapis EKG i tętna.
Próba wysiłkowa jest zakończona w momencie osiągnięcia maksymalnego dopuszczalnego tętna lub ciśnienia. Przerwana zostaje także w przypadku złego samopoczucia. Podczas jej wykonywania w gabinecie przez cały czas jest obecny lekarz. Wynik otrzymuje się zaraz po badaniu w formie wydruku.
Dlaczego warto kontrolować tętno?
Prawidłowy puls jest jednym z ważniejszych wyznaczników kondycji organizmu. Jest on ważny u każdego dorosłego człowieka, a także u seniorów i dzieci. Dla sportowców jest informacją, czy treningi są prowadzone prawidłowe. Puls u osób leczących się z powodu chorób przewlekłych jest również istotnym parametrem. Dzięki regularnym pomiarom tętna można szybko zauważyć ewentualne nieprawidłowości i rozpocząć odpowiednie leczenie.
