Baza wiedzy

GAZY MEDYCZNE – centralna instalacja gazowa to już standard?


Dodał: Medicalonline Data: 14.09.2019

Z tego opracowania dowiesz się:

  • Kiedy warto pomyśleć nad instalacją centralnego systemu gazowego?
  • O jakich regulacjach prawnych warto pamiętać podczas planowania instalacji?
  • Z czego składa się system rurociągowy do gazów medycznych?
  • O zintegrowanym systemie zarządzania i modułach alarmowych.
 
Centralna instalacja gazowa nadzorowana przez zintegrowany system zarządzania to nie tylko unowocześnienie placówki i wygodne rozwiązanie dla personelu, to przede wszystkim podniesienie bezpieczeństwa procedur medycznych oraz nieprzerwany dostęp do gazów medycznych. Jakie są zalety instalacji centralnego rurociągu gazowego? O czym pamiętać podczas planowania inwestycji?
Wprowadzenie szeregu regulacji prawnych w zakresie instalacji systemu rurociągowego do gazów medycznych pozwoliło na ujednolicenie wymagań sanitarno-budowlanych, które musi spełniać sieć. Z drugiej strony – pozwoliło na weryfikację uprawnień firm proponujących wykonanie instalacji. Skorzystają na tym przede wszystkim placówki medyczne planujące wdrożenie centralnego systemu gazowego, a przede wszystkim pacjenci – jasne zasady i przejrzyste wymagania to znaczne podniesienie bezpieczeństwa leczenia.

Kiedy i dlaczego warto instalować centralny system gazowy?

Większość placówek korzysta z gazów medycznych – czy to z butli, czy z systemu rurociągowego. To, które rozwiązanie wybierzemy, zależy przede wszystkim od wielkości placówki i jej zapotrzebowania na gazy. W średnich i dużych placówkach centralna instalacja jest już standardem. Dla małych gabinetów, które nie mają opcji podłączenia do centralnej sieci, zwykle wystarczające jest korzystanie z butli. Planując modernizację placówki lub budowę nowej jednostki warto od razu pomyśleć o integracji systemu gazów medycznych. Pozwala on na stały dostęp do gazów i nieprzerwaną pracę, uzależnioną wyłącznie od zapotrzebowania gabinetu. Do dużych zalet centralnego systemu rurociągowego można zaliczyć m.in.: stały monitoring parametrów dostarczanych gazów, punkty kontrolno-pomiarowe, które automatycznie odcinają dopływ gazów w razie awarii lub włączają awaryjne zasilanie, systemy alarmowe informujące o błędach w systemie. Nie da się także przecenić ergonomii i łatwości pracy z panelami nadłóżkowymi czy kolumnami ściennymi – to duża wygoda dla personelu.

Najłatwiejszym rozwiązaniem jest montaż instalacji w czasie budowy lub rozbudowy placówki. Zdecydowanie trudniejszym zadaniem jest modernizacja przestarzałej sieci lub instalacja systemu w już istniejącym budynku. Trudno określić konkretną kwotę za wdrożenie systemu, gdyż koszt inwestycji zależy od wielkości obiektu, długości rurociągów, liczby końcowych elementów, w tym przyłączy, punktów poboru gazów czy kolumn. Każda placówka wymaga indywidualnego podejścia i ściśle dopasowanego do jej potrzeb projektu. Z tego powodu warto do współpracy wybrać sprawdzoną i doświadczoną firmę, która doradzi, zaprojektuje, zainstaluje, a następnie zajmie się utrzymaniem i serwisowaniem systemu. Oprócz tego powinna posiadać specjalne uprawnienia i mieć wdrożone certyfikaty jakości, co będzie gwarantowało rzetelność i bezpieczeństwo instalacji gazowej. 

Jest jeszcze jeden argument przemawiający za instalacją centralnego rurociągu – to poszerzające się pole zastosowania gazów medycznych. Oprócz tlenu to także podtlenek azotu, do tej pory głównie wykorzystywany w anestezjologii, obecnie stosowany coraz częściej w kardiochirurgii i ginekologii. Widoczny jest także zwiększony popyt na dwutlenek węgla wynikający z popularyzacji metod laparoskopowych.

Jakie wymogi prawne musi spełniać centralny system gazowy?

Wytyczne do projektowania, produkcji i uruchomienia centralnego systemu gazowego zawarte są w zharmonizowanej normie PN EN ISO 7396 o tytule „Systemy rurociągowe do gazów medycznych”. Warto także wziąć pod uwagę wytyczne HTM (ang. Health Technical Memorandum 02-01: Medical gas pipeline systems), na których opiera się polska norma. Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej producentów i wykonawców systemów gazów medycznych zaczęła obowiązywać dyrektywa medyczna 93/42/EWG. Na niej bazują regulacje prawne Ustawy o Wyrobach Medycznych z przepisami powiązanymi, które mówią m.in. o tym, że system rurociągowy do gazów medycznych jako całość jest wyrobem medycznym, a co za tym idzie – musi spełniać rygorystyczne wymogi przez cały proces instalacji – począwszy od projektowania, aż po uruchomienie i oddanie do użytkowania w obiektach ochrony zdrowia.

Ale to nie wszystko – firma wykonująca instalację gazów medycznych powinna posiadać status producenta wyrobów medycznych, wdrożyć system zarządzania jakością ISO 9001 oraz system zarządzania jakością wyrobów medycznych ISO 13485 w odpowiednim zakresie. Instalacja gazów medycznych jako wyrób medyczny musi posiadać deklarację zgodności CE nadawaną przez wytwórcę przy udziale Jednostki Notyfikowanej. Taka jednostka upoważnia wytwórcę – poprzez nadanie Certyfikatu WE – do nanoszenia tego oznakowania w jej imieniu. Dlatego wybierając wyspecjalizowaną firmę do współpracy warto sprawdzić, czy spełnia wszystkie wymienione warunki oraz czy zajmuje się serwisowaniem i naprawą instalacji.

Z czego składa się instalacja do gazów medycznych?

Każdy centralny system gazowy składa się z trzech podstawowych elementów: źródeł zasilania, sieci rurociągów z punktami kontrolno-pomiarowymi oraz końcowych przyłączy (punktów poboru gazów, kolumn, paneli). Stałym elementem systemu niezależnym od wielkości placówki są stacje zasilania ze zbiornikami, pompy, sprężarki, filtry, systemy alarmowe i monitoring. Warto wcześniej przemyśleć liczbę i wielkość zbiorników w odniesieniu do rodzaju gazów wykorzystywanych w placówce, jej zapotrzebowania, możliwości uzupełniania oraz systemu dystrybucji. Zwróćmy też uwagę na wydajność stacji zasilania – im lepszej jakości urządzenia, tym większa wydajność pracy. Według obowiązujących wymogów prawnych układy zasilania powinny składać się z trzech niezależnych źródeł: podstawowego, rezerwowego i awaryjnego.

Ze stacji zasilania gazy rozprowadzane są po całej placówce systemem rurociągów. W miejscu odgałęzień od głównej sieci instalowane są punkty kontrolno-pomiarowe pozwalające na regulację przepływu gazów oraz ich odcięcie w określonym obszarze placówki w sytuacji wystąpienia awarii. Dla podniesienia bezpieczeństwa tego rodzaju skrzynki montuje się także w krytycznych punktach instalacji, np. przy salach operacyjnych czy na oddziałach intensywnej terapii – wszędzie tam, gdzie bieżący nadzór nad przepływem gazów medycznych ma kluczowe znaczenie w leczeniu pacjentów. Dalsze mniejsze odgałęzienia doprowadzają gazy bezpośrednio do punktów poboru – pojedynczych lub zgrupowanych w kolumny, tablice, kasetony czy panele. Warto pamiętać, że wszędzie tam, gdzie będzie wykorzystywany podtlenek azotu należy zamontować instalację wyrzutową do gazów poanestetycznych. Częstą praktyką na oddziałach szpitalnych jest montaż paneli nadłóżkowych, które oprócz przyłączy gazowych dają także dostęp do gniazdek elektrycznych i oświetlenia, a niektóre modele posiadają także szyny do zawieszenia aparatury, np. monitorów i respiratorów. Z kolei na salach operacyjnych zwykle montuje się kolumny podwieszane do sufitu z dostępem do gazów, przyłączy elektrycznych i teleinformatycznych. W bardziej zaawansowanych modelach kolumn istnieje możliwość połączenia nadzoru nad gazami ze zintegrowanym systemem zarządzania salą. 

Nadzór nad siecią i systemy alarmowe

Szczególnie w dużych placówkach warto pomyśleć nad wdrożeniem integralnego systemu do zarządzania siecią, który monitoruje całą sieć rurociągów oraz parametry gazów. Taki system poprzez sieć czujników jest w stanie np. sygnalizować wzrost lub spadek ciśnienia, analizować poziom zużycia gazów, sprawdzać działanie sprężarek i pomp próżniowych – ogólnie kontrolować instalację na każdym etapie jej działania. System gromadzi i przekazuje na bieżąco wszystkie informacje z rurociągów do sieci komputerowej. Mogą być one nadzorowane w placówce lub przekazywane do zewnętrznej firmy, która ma za zadanie stały monitoring i – w razie konieczności – natychmiastową reakcję na zaistniałe problemy. Taki zdalny nadzór pozwala na ograniczenie ryzyka przestojów sieci z powodu awarii i przypadkowych błędów w obsłudze. To też duża oszczędność – często z pozoru poważne awarie mają bardzo proste rozwiązanie, co eliminuje potrzebę wezwania ekipy serwisowej. Zaistniałe awarie można usunąć korzystając wyłącznie ze zdalnej pomocy.

Wśród modułów pomocniczych warto także wspomnieć o rozwiązaniach dołączanych do skrzynek kontrolno-pomiarowych, które pozwalają na kontrolę na konkretnym odcinku rurociągu, co pozwala na lepszy nadzór nad dystrybucją gazów. Takie moduły umożliwiają polepszenie logistyki zasilania, efektywniejsze wykorzystanie gazów oraz ułatwiają rozliczanie poszczególnych jednostek placówki z ich zużycia. Innym przydatnym rozwiązaniem są urządzenia do uzdatniania powietrza oraz dodatkowe moduły do bieżącego nadzoru nad czystością sprężonego powietrza wytwarzanego w placówce. Powietrze medyczne produkowane w szpitalu jest kwalifikowane jako farmaceutyczne, a co za tym idzie – musi spełniać określone wymagania. Instalacja dodatkowych modułów pozwala na stały monitoring parametrów powietrza oraz przesłanie informacji w przypadku wystąpienia jakichkolwiek nieprawidłowości. 

Sieci rurociągów powinny być wyposażone w dwa rodzaje alarmów. Pierwszy z nich ma za zadanie monitoring źródeł zasilania, sygnalizację zagrożenia w przypadku przekroczenia granicznej wartości ciśnienia roboczego wytwarzanego przez te źródła, a także problemy w sieci elektrycznej. Drugi system alarmowy kontroluje parametry gazów medycznych płynących w rurociągach. Lokalnie nad prawidłowym działaniem instalacji czuwają skrzynki, czyli zespoły kontrolno-pomiarowe montowane na oddziałach lub przy salach operacyjnych. Ich rolą jest bieżące monitorowanie parametrów gazów medycznych, a w razie problemów – natychmiastowe włączenie awaryjnego zasilania w celu utrzymania płynności przepływu.
fb