Badanie spirometryczne jest często zlecaną przez lekarzy formą diagnostyki układu oddechowego. Ze względu na jego bezpieczeństwo i szybkość wykonania stanowi ono również formę badania w ramach profilaktyki zdrowotnej w określonych grupach zawodowych. Jest także regularnie wykonywane u osób z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, a także w trakcie diagnostyki takich dolegliwości jak np. przewlekły kaszel, szybkie męczenie się lub zadyszka. Wiele osób otrzymujących zlecenie badań okresowych w ramach Poradni Medycyny Pracy zastanawia się, co oznacza badanie spirometryczne. Oprócz badań laboratoryjnych i RTG płuc jest jednym z częściej wykonywanych badań przesiewowych.
Co to jest badanie spirometryczne?
Badanie spirometryczne to jedna z form diagnostyki czynności układu oddechowego. Do jego wykonania służy spirometr. Urządzenie to pozwala ocenić pracę układu oddechowego oraz skuteczność prowadzonego leczenia. Badanie spirometryczne jest wykonywane zarówno w ramach profilaktyki u osób pracujących w warunkach stanowiących czynnik ryzyka rozwoju chorób płuc, jak również w formie kontroli u osób chorujących na schorzenia układu oddechowego. Wykonywane jest regularnie podczas leczenia astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, rozstrzenia oskrzeli, mukowiscydozy oraz w wielu innych jednostkach chorobowych. Umożliwia zbadanie pojemności i objętości płuc oraz sprawności przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Badanie spirometryczne jest bezbolesne, nieinwazyjne i bezpieczne dla pacjenta.
Gdzie wykonać badanie spirometryczne?
Badanie spirometryczne można wykonać w każdym gabinecie zabiegowym przy poradni pulmonologicznej (najczęściej przed wizytą u lekarza pulmonologa), ale też w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Spirometria jest wykonywana również w Poradniach Medycyny Pracy w ramach badań okresowych pracowników niektórych branż, zwłaszcza tych najbardziej narażonych na pracę w powietrzu zanieczyszczonym pyłami, alergenami lub innymi szkodliwymi substancjami. Dostępne jest również w prywatnych gabinetach pulmonologicznych oraz na oddziałach szpitalnych.
Jak wygląda badanie spirometryczne?
Prawidłowo wykonane badanie spirometryczne powinno rozpocząć się od odpowiedniego przygotowania. Obejmuje ono w przypadku palaczy odstawienie papierosów w dniu przeprowadzania badania. Nie należy również tego dnia spożywać alkoholu. Niewskazane jest spożywanie posiłków w czasie 2 godzin poprzedzających spirometrię. Nie zaleca się również picia kawy, mocnej herbaty i napojów gazowanych kilka godzin przed badaniem. Bezpośrednio przed spirometrią nie należy również podejmować wzmożonych wysiłków fizycznych. Ubiór osoby badanej powinien być wygodny, zapewniający swobodne oddychanie. Badanie spirometryczne wykonywane jest w pozycji siedzącej. Ważne jest, aby osoba badana nie zakładała nogi na nogę oraz nie krzyżowała nóg. Głowa pacjenta powinna znajdować się w linii tułowia, odcinek szyjny nie może być ani zgięty w przód, ani odchylony do tyłu. Do badania spirometrycznego wykorzystuje się ustnik oraz spirometr. Spirometr to urządzenie, za pomocą którego rejestrowana jest prędkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe, jego ilość oraz ciśnienie. Najczęściej ma on możliwość podłączenia do komputera oraz sprawnego wydrukowania wyniku. Przed rozpoczęciem badania pielęgniarka lub inny uprawniony pracownik medyczny wprowadza do aparatu najważniejsze dane pacjenta, takie jak wiek, waga, wzrost, płeć, a także zaznacza opcję, czy osoba badana pali papierosy oraz czy ma zdiagnozowaną astmę oskrzelową.
Jak przebiega badanie spirometryczne?
Badanie spirometryczne może mieć formę statyczną i dynamiczną. W spirometrii statycznej mierzy się przepływ powietrza, jaki ma miejsce w czasie swobodnego oddychania. Jednak najczęściej wykorzystywane jest badanie spirometrii dynamicznej, oceniającej przepływ powietrza w czasie nasilonego wdechu i wydechu.
W czasie badania spirometrii dynamicznej pracownik medyczny poleca pacjentowi nabrać głęboko powietrza, a następnie wykonać nasilony wydech przez specjalny ustnik. Pacjent może mieć zatkane skrzydełka nosa klipsem, aby wynik był bardziej wiarygodny i całość wydychanego powietrza trafiła do aparatu spirometrycznego. Parametry wykonanego wdechu i wydechu mierzy spirometr, do którego założony jest jednorazowy ustnik. Najczęściej wykonuje się kilka takich prób. Czasem pierwszy wydech jest wykonywany w celu zapoznania pacjenta z prawidłowym sposobem wykonania badania spirometrycznego. Spirometrię można wykonać również w formie specjalnej próby po zastosowaniu leku rozszerzającego oskrzela. Stanowi to badanie reakcji na dany środek farmakologiczny. Jest to tzw. próba rozkurczowa. W ten sposób można diagnozować cechy obturacji odwracalnej.
Jak odczytać badanie spirometryczne?
Badanie spirometryczne obrazuje najważniejsze cechy pracy układu oddechowego. W jego opisie można znaleźć wiele specjalistycznych nazw i skrótów określających szczegółowo różne aspekty pracy układu oddechowego.
W opisie spirometrii zostają wyszczególnione następujące parametry:
- Pojemność życiowa płuc (VC) – ilość powietrza, jaka trafia do dróg oddechowych wraz z maksymalnym wdechem, wykonanym po wcześniejszym maksymalnym wydechu.
- Natężona pojemność życiowa (FVC) – ilość powietrza wydostająca się z płuc w całym czasie trwania nasilonego wydechu.
- Natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa (FEV1) – ilość powietrza wydostająca się z dróg oddechowych w pierwszej sekundzie nasilonego wydechu.
- Wskaźnik Tiffaneau (FEV1/FVC) – pozwala rozpoznać obturację, czyli zmniejszenie przepływu powietrza w układzie oddechowym pacjenta. Obturacja stwierdzana jest, gdy wskaźnik Tiffaneau ma wartość poniżej 5 centyla.
- Szczytowy przepływ wydechowy (PEF) – maksymalna szczytowa prędkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe w czasie nasilonego wydechu.
- Objętość oddechowa (TV) – ogólna ilość powietrza przepływającego przez płuca w czasie oddychania.
- Objętość wdechowa zapasowa (IRV) – ilość powietrza, jaką można pogłębić wykonany wdech.
- Objętość wydechowa zapasowa (ERV) – ilość powietrza pozwalająca na pogłębienie wykonanego wydechu.
Badanie spirometryczne – wyniki
Wynik badania spirometrycznego otrzymuje się zaraz po jego wykonaniu, w formie wydruku. Oprócz powyższych parametrów określonych liczbowo i procentowo otrzymuje się również wykres graficzny. Z wydrukiem należy pójść z gabinetu zabiegowego do lekarza, który prawidłowo zinterpretuje uzyskane dane biorąc pod uwagę cały obraz kliniczny dolegliwości pacjenta.
Otrzymany wynik może wskazać obturację, a także restrykcje objętościowe układu oddechowego. O restrykcjach objętościowych świadczą obniżone wartości VC i FVC przy prawidłowym wskaźniku Tiffaneau. W ocenie obturacji odwracalnej z zastosowaniem leku rozkurczającego oskrzela wynik uznaje się za dodatni przy uzyskaniu odczytu FEV1 albo FVC o ponad 200 ml i o ponad 12 % zwiększonego w porównaniu z wartością należną. Wszystkie z parametrów wyszczególnionych w spirometrii dają obraz pracy układu oddechowego, a także skuteczności stosowanego leczenia. Badanie spirometryczne pozwala lekarzowi również na odpowiednie zmiany w stosowanej farmakoterapii i jest cennym sposobem bezpiecznej diagnostyki czynności układu oddechowego.
