Rolą pomocy publicznej jest kontrolowanie wsparcia udzielanego przez organy publiczne i zapewnienie możliwości równoprawnego konkurowania przedsiębiorców między sobą a w efekcie wypracowywania bardziej efektywnych ofert dla konsumentów.
Jednocześnie pomoc publiczna pozwala na realizację celów polityki gospodarczej oraz zabezpieczenie dostępu obywateli do systemu ochrony zdrowia. Warto pamiętać, że pomoc publiczna jest z zasady zakazana, a możliwość jej udzielenia jest wyjątkiem od tej reguły.
Beneficjentami pomocy publicznej mogą być wyłącznie przedsiębiorstwa w rozumieniu unijnego prawa konkurencji.
Orzecznictwo unijne definiuje pojęcie przedsiębiorstwa szeroko, koncentrując się na funkcji danego podmiotu. Z kolei działalnością gospodarczą jest „jakakolwiek działalność, polegająca na oferowaniu towarów i usług na danym rynku” czyli niemal każda działalność (handlowa, usługowa, dystrybucyjna, produkcyjna), której rezultat w postaci wytworzonych towarów lub świadczonych usług stanowi przedmiot wymiany rynkowej (Herlitz AG v. Commission, sygn., akt T-66/92).
W odniesieniu do podmiotów działających w sektorze ochrony zdrowia istnieje bogate orzecznictwo sądów unijnych oraz Komisji Europejskiej potwierdzające, iż taka definicja jest spełniona (np. orzeczenie Abandon Vanbraekel, sygn. akt C368/98; Ambulanz Glöckner, sygn. akt C-475/99). Nie ma tu znaczenia sposób finansowania usług medycznych – są one działalnością gospodarczą niezależnie od tego, czy koszty świadczonych usług są pokrywane bezpośrednio przez pacjenta, czy też przez władze publiczne bądź fundusze zdrowia (Orzeczenie B.S.M. Geraets – Smiths/Sitchting Ziekenfonds, sygn. akt C 157/99).
>> Najnowsza publikacja na temat działalności leczniczej! "Jak w praktyce stosować ustawę o działalności leczniczej" - dowiedz się jak radzić sobie bez rozporządzeń wykonawczych! <<
Można też wskazać, że placówki medyczne uczestniczą w grze rynkowej –konkurują w zakresie kontraktów z NFZ. Oznacza to, że działalność podmiotów świadczących usługi medyczne nakierowana jest co prawda na zapewnienie usług pacjentom, lecz faktycznym kontraktorem danej usługi jest płatnik – podmiot publiczny.
Oferowanie towarów (działalność gospodarcza) zachodzi nie na poziomie kontaktu z pacjentem, lecz na poziomie kontraktowania z płatnikiem (NFZ). Placówki medyczne sąwięc identyfikowane jako przedsiębiorcy.
Pozostałe przesłanki określające występowanie pomocy publicznej to pochodzenie środków ze źródeł państwowych – wsparcie musi pochodzić ze środków budżetu państwa, jego organów lokalnych (jednostek samorządu terytorialnego) bądź podległych instytucji (Ministerstw, NFZ, ZUS, US). Wsparcie takie musi zostać udzielone na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku.
Pomocy publicznej może udzielić
- Skarb Państwa
- Marszałek Województwa
- ZUS
- Urzędy Skarbowe
- Ministerstwo Zdrowia
- Urząd Miasta
- Bank Gospodarstwa Krajowego S.A.
- Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
Kolejną przesłanką jest selektywność udzielanych środków, czyli uprzywilejowanie podmiotu w stosunku do innych, działających na tym samym rynku. Działanie takie grozi zakłóceniem konkurencji (lub wprost ją zakłóca), jak również wpływać może na wymianę handlową między państwami członkowskimi.
>> Zapraszamy na stronę intermetową magazynu "Serwis Kadry Zarządzającej ZOZ" - codziennie nowe aktualności! <<
Formy pomocy publicznej
Najbardziej popularną i najchętniej stosowaną formą wsparcia jest dotacja, czyli bezpośrednie przekazanie środków pieniężnych beneficjentowi. Dotacja może mieć formę rzeczową, np. w postaci wniesienia aportem nieruchomości do spółki.
Może to być też dokapitalizowanie przez organ tworzący, którym najczęściej są jednostki samorządu terytorialnego, czyli podmioty mające w dyspozycji środki o charakterze publicznym. Działania takie mają miejsce zwłaszcza w przypadku konieczności zapewnienia środków na finansowanie inwestycji realizowanych przez podmioty lecznicze. Ponadto, w celu zapewnienia bieżącej płynności zdarza się, iż organy tworzące pokrywają straty lub bieżące zadłużenie danego podmiotu leczniczego.
Inną, często spotykaną formą pomocy są gwarancje i poręczenia kredytowe, udzielane swoim spółkom przez jednostki samorządu terytorialnego.
Do obszaru instrumentów finansowych należy też zaliczyć preferencyjne (czyli oprocentowanie niżej niż wynosi rynkowy koszt pieniądza) kredyty bądź pożyczki. Formą pomocy publicznej może być też zwolnienie z obowiązków fiskalnych, takich jak podatki lokalne czy konieczność regulowania obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne.
Nierynkową korzyścią będzie również fakt odroczenia obowiązku spłaty takich zobowiązań, czy zwolnienie z konieczności opłaty odsetek powstałych ze względu na nieterminowe regulowanie zobowiązań wobec Skarbu Państwa.